Poremećaji ponašanja i emocija najčešće se uočavaju tek kada dete krene u vrtić ili školu, odnosno kada se susretne sa svojim vršnjacima.
Dok je dete malo, svaka promena u ponašanju obično se objašnjava njegovom nezrelošću, razmaženošću ili tvrdoglavošću.
Dvogodišnjaci koji se valjalju po podu ako im nešto nije po volji, trogodišnjaci koji uporno viču „Neću!!!“, starija braća ili sestre koje izrazito ljubomorno reaguju na mlađe siblinge i mnoge slične situacije ipak ne bi trebalo uzimati olako.
Roditelji često opravdavaju ili zanemaruju ovakva ponašanja svoje dece, misleći da će se sve srediti kada dete krene u kolektiv. Sa polaskom u vrtić ili školu, međutim, dolazi do još većih problema, jer deca, u kontaktu sa vršnjacima, počinju da ispoljavaju čitav niz neprilagođenih ponašanja:
ometanje drugih,
nepoštovanje autoriteta,
odbijanje izvršavanja radnih obaveza,
napadi besa,
konflikti sa drugom decom,
agresivni ispadi,
nepristojno i neadekvatno reagovanje (psovanje, vređanje, vrištanje, histerične reakcije...),
izrazita plačljivost,
povlačenje u sebe,
izbegavanje vršnjaka itd.
Ovakva ponašanja se sa pravilom javljaju da bi izazvala nečiju reakciju, što se u praksi i dešava. Vaspitač ili nastavnik će najčešće odreagovati kaznom, dok će vršnjaci obično izbegavati takvu decu.
E sad, na ovom mestu se postavlja jedno vrlo važno pitanje, a to je šta se sve smatra poremećajem ponašanja i emocija, odnosno gde je granica između uobičajenih dečijih reakcija koje nisu po volji odraslih i poremećaja. Kada treba reagovati, a kada ne.
Krenućemo od nekih opštih stručnih stavova.
Pod poremećajima ponašanja i emocionalnim poremećajima podrazumevamo veliki broj poremećaja koji nemaju organski uzrok, odnosno ne nastaju usled nekog razvojnog poremećaja. Oni, međutim, mogu nastati i kao posledica nekog razvojnog poremećaja, tj. biti sa njima udruženi.
Tako, na primer, u autističnom spektru prepoznajemo tikove, kod poremećaja govora je primetno mucanje i selektivni mutizam, poremećaj pažnje se vezuje za disleksiju, disgrafiju, dok se deca sa dispraksijom karakterišu kao anksiozna...
Stoga se vrlo često, i u porodici i u školskoj sredini, pojedina deca etiketiraju kao npr. hiperaktivna, a da se pritom ne vodi računa da li to dete ima neki razvojni poremećaj. Naše telo i um su povezani, naši pokreti i emocije takođe, tako da se dijagnostikovanje poremećaja ponašanja mora izvoditi jako pažljivo, stručno i nikako nakon prvog susreta sa detetom.
Ukoliko se ustanovi da ne postoji nijedan organski uzrok za neki poremećaj ponašanja ili emocija, pristupa se tretmanu koji mora biti „krojen“ po meri deteta, i koji podrazumeva duži vremenski period.
U ovom tekstu navešćemo sve poremećaje koji pripadaju ovoj grupi, a u posebnim tekstovima ćemo se baviti najčešćim poremećajima iz ove sfere koji mogu da se jave u detinjstvu i adolescenciji.
F90 Hiperkinetički poremećaj
F90.0 Poremećaj aktivnosti i pažnje - Poremećaj hiperaktivnosti i deficita pažnje (ADHD)
F90.1 Hiperkinetički poremećaj ponašanja
F90.8 Drugi hiperkinetički poremećaji
F90.9 Hiperkinetički poremećaj, nespecifičan
F92 Mešoviti poremećaji ponašanja i emocija
F92.0 Poremećaji ponašanja depresivnog tipa
F92.8 Drugi mešoviti poremećaji ponašanja i emocija
F92.9 Mešoviti poremećaj ponašanja i emocija, nespecifičan
F93 Emocionalni poremećaji s početkom u detinjstvu
F93.0 Anksiozni poremećaj odvajanja u detinjstvu
F93.1 Fobično-anksiozni poremećaj u detinjstvu
F93.2 Socijalno-anksiozni poremećaj u detinjstvu
F93.3 Rivalitet između braće i sestara
F93.8 Drugi emocionalni poremećaj u detinjstvu
F93.9 Emocionalni poremećaj nastao u detinjstvu, nespecifičan
F94 Poremećaji socijalnog funkcionisanja nastali u detinjstvu i adolescenciji
F94.0 Elektivni mutizam
F94.1 Reaktivni emocionalni poremećaj u detinjstvu
F94.2 Poremećaj vezivanja u detinjstvu
F94.8 Drugi poremećaji socijalnog funkcioniranja u detinjstvu
F94.9 Poremećaj socijalnog funkcioniranja u detinjstvu, nespecifičan
F95 Tikovi
F95.0 Prolazan tik
F95.1 Hronični motorni ili glasovni tik
F95.2 Kombinovani glasovno-motorni tik
F95.8 Drugi tik
F95.9 Tik nespecifičan
F98 Ostali poremećaji emocija i ponašanja nastali u detinjstvu i adolescenciji
F98.0 Neorganska enureza (nevoljno umokravanje)
F98.1 Neorganska enkopreza (nevoljno ispuštanje stolice)
F98.2 Poremećaj ishrane odojčadi i deteta
F98.3 Pika u ranom i kasnijem detinjstvu (uporno jedenje supstanci koje nisu za ishranu)
F98.4 Poremećaj sa stereotipnim pokretima
F98.5 Mucanje
F98.6 Eksplozivni govor sa prekidima - Cluttering
F98.8 Drugi specifični poremećaji emocija i poremećaji ponašanja sa početkom u detinjstvu
F98.9 Poremećaji emocija i poremećaji ponašanja sa početkom u detinjstvu i adolescenciji, nespecifični
Komentar